وکیل پایه یک دادگستری به چه کسی گفته میشود ؟

وکیل چه کسی است ؟

وکیل پایه یک دادگستری و وکیل پایه دو دادگستری چه تفاوت هایی با هم دارند ؟

وظایف وکیل دادگستری چیست ؟

وکیل چه کسی است ؟

وکیل کسی است که از طرف شخص دیگری – اعم از حقوقی یا حقیقی – به موجب عقد وکالت برای انجام کاری تعیین می‌شود. وکالت یک عقد قرارداد است که در چارچوب مقررات قانون مدنی و سایر قوانین وکالت منعقد می‌شود و طرف دیگر وکیل ، موکل نامیده می شوند.

نایب السلطنه را در دوره صفویه وکیل می‌گفتند و عنوان و نام وکیل الرعایا هم از همین‌جا گرفته شده است. می‌توان برای وکیل انتخابی حد و مرزی مشخص کرد که در چه زمینه‌ای اجازه وکالت از طرف شما دارد و در چه زمینه‌ای خود شخص باید برای آن کار حضور داشته باشد.

وكیل دادگستری كسی است كه با داشتن فرمان وكالت و عضویت در یكی از كانون های وكلای دادگستری یا مرکز وکلای دادگستری از طرف اشخاص حقیقی یا حقوقی (دولتی یا غیردولتی) دفاع از حقوق موكل و پذیرش به ادعاها و انگیزه ها و ارائه آن ها را در دادسراها و دادگاه ها و ادارات ثبت اسناد و املاك می پذیرد. بنابراین تنها وكیل دادگستری یا نماینده حقوقی سازمان های دولتی یا مدیر شركت در چارچوب اختیارات قانونی از سوی شركت یا بنیاد-نهاد-سازمان مربوطه می توانند در مراجع قضایی، ثبتی و اداری، از طرف موكل یا شركت یا موسسه یا مركزی كه نمایندگی داده است، حاضر شود.

نکته: هر گونه تظاهر به وکالت یا مداخله در عمل وکالت بدون پروانه وکالت جرم است و مجازات آن حسب ماده ۵۵ قانون وکالت از ۱ تا ۶ ماه حبس است.

انتخاب وكیل دادگستری آزادانه از سوی هر شهروند یا اشخص حقوقی از میان وكلای دادگستری انجام می شود و رابطه میان وكیل و موكل با تنظیم و امضای وكالتنامه ( به صورت فرم قرارداد چاپی كه كانون وكلا و مرکز وکلا در اختیار وكلا قرار می دهد) و تعیین حق الزحمه وكیل آغاز می شود.

حق الوكاله وكیل یا بر براساس تعرفه مندرج در آئین نامه تعرفه وكالت تعیین و پرداخت می شود و یا وكیل و موكل میزان مشخص دیگری را تعیین و توافق می كنند. حق الوکاله (حق الزحمه وکیل) توافق می تواند در همان فرم چاپی وكالتنامه یا برگه های جداگانه ای نوشته شود و به امضای طرفین برسد؛ محدودیتی برای تعیین حق الوكاله و چگونگی دریافت آن وجود ندارد.

پرداخت هزینه های پرونده (به جز علی الحساب مالیات حق الوكاله و سهم صندوق حمایت وكلا) همانند هزینه های دادرسی،‌كارشناسی، آگهی، تایپ، كپی، تماس تلفنی وهزینه سفر اوراق استفاده و  شده به عهده موكل است كه باید با اعلام وكیل پرداخت شود.

وكیل از طرف موكل بدون تعهد به دریافت نتیجه و رای به نفع موكل كارهای وی را انجام می دهد و حق الزحمه او ارتباطی با نتیجه دعوی و اقدام وكیل ندارد. به اصطلاح "تعهد وكیل تعهد به وسیله است نه تعهد به نتیجه".

به وكلای دادگستری تاكید شده است كه پیش از آغاز هر اقدامی و پس از انعقاد قرارداد وكالت و تنظیم وكالتنامه ، درباره گفت و گو با طرف دعوی و امكان حل و فصل اختلاف یا طرح ادعا خارج از مراجع قضایی اقدام و بررسی شود.

هر مرحله از دادرسی دارای حق الوكاله مشخص و مربوط به همان مرحله است كه بر اساس توافق دو طرف پرداخت می شود.

در صورت بركناری وكیل، باید تمام حق الوكاله به وی پرداخت شود مگر طرفین توافق دیگری در این باره داشته باشند.

مراتب استعفای وكیل دادگستری به موكل و مرجع قضایی و اداری اعلام می شود اما وكیل در این حالت به نسبت امور كه انجام داده است حق الوكاله دریافت می كند.

وكیل دادگستری نمی تواند همزمان، وكالت شخصی را كه طرف دعوی موكل اوست به عهده بگیرد و باید اصل عدم تعارض منافع را رعایت کند.

وكلا به طور معمول با موكلین خود در دفتر كار خود دیدار می كنند مگر آن كه ناتوانی موكل یا انجام امر دیگری  مایه دیدار با موكل در محل دیگری  مطابق شان وكیل شود.

وكلای دادگستری ایران در هنگام انجام وظیفه به موجب قوانین همتراز با قضات دادگستری و هم شان آن ها  هستند. بنابراین نباید به آن ها یا بی احترامی شود که این موضوع جرم می باشد.

در ایران به صورت رسمی وكلا بر اساس تخصص و دانش خود تقسیم نشده اند. اما شماری از آن ها وكالت پرونده های خاصی را متناسب با تسلط و پیشینه خود می پذیرند.

وکیل پایه یک دادگستری و وکیل پایه دو دادگستری چه تفاوت هایی با هم دارند ؟

 وکیل پایه یک دادگستری می تواند بدون محدودیت و منعی در تمامی محاکم حقوقی یا کیفری (دادگاه ها) در کل کشور اعلام وکالت نماید.

اما وکیل پایه دو دادگستری فقط حق مداخله وکالت و پذیرش در پرونده های کیفری که به جرایم تعزیری حبس کمتر از ۱۰ سال، شلاق و جزای نقدی و همچنین پرونده های مالی کمتر از ۵۰ میلیون تومان و خواسته های غیر مالی به جز اصل نکاح و طلاق و اثبات نسب و نفی نسب، را دارند.

نکته: وکلای دادگستری در دادگاه سراسر کشور می توانند از حقوق موکلین خود دفاع کنند ولی فقط در شهری که پروانه آن را دارند می توانند دفتر وکالت دایر کنند.

وظایف وکیل دادگستری چیست ؟

1.  تعهد به انجام مورد وكالت
2. تعهد وكيل به رعايت مصلحت موكل
3. تعهد وكيل به حفظ اسرار موكل
4. تعهد وکیل به تقدیم حساب دوران وکالت و استرداد اموال و اسناد موکل

تعهد به انجام مورد وكالت

هنگامي كه بحث از تعهدات وكيل در برابر موكل مي شود، انجام مورد وكالت نخستين و به عنوان اصلي ترين تعهد وكيل مطرح مي گردد و بسياري از موضوعات حقوقي مربوط را پوشش مي دهد. بطور كلي مي توان گفت كه وكيل موظف است مورد وكالت را با رعايت حدود وكالت، انجام دهد و اين حدود با توجه به كيفيت انشاء وكالت و اقسام آن، وفق ماده 660 ق.م. كه مقرر مي دارد: «وكالت ممكن است بطور مطلق و براي تمام امور موكل باشد يا مقيد و براي امر يا امور خاص»، مشخص مي گردد.

در فرض «قراردادي بودن»، وكيل ملزم است كليه اقداماتي را كه تعهد نموده است به انجام رساند؛ اما هنگامي كه وكالت «غير قراردادي» است و بعنوان عقد غير معوضي و تبرعي صورت گيرد، وي مسؤول انجام ندادن آنچه كه مورد تعهد قرار گرفته است، نمي باشد.

از جمله مباحث متفرع بر انجام مورد وكالت، مسأله لزوم پرداختن وكيل به لوازم و مقدمات عمل مورد وكالت است بدون نياز به تصريح و اذن مستقل موكل. ماده 671 قانون مدني بصراحت مقرر مي دارد: «وكالت در هر امر، مستلزم وكالت در لوازم و مقدمات آن نيز هست مگر اين كه تصريح به عدم وكالت باشد».

تعهد وكيل به رعايت مصلحت موكل

با توجه به مواد قانوني مربوط در قانون مدني، قانون آيين دادرسي مدني، قانون وكالت و آيين نامه هاي اجرايي آن و... وكيل ملزم است در راستاي اجراي مورد وكالت، رعايت غبطه و مصلحت موكل را نموده، از حدود وكالت تجاوز ننمايد. ماده 667 قانون مدني بصراحت مقرر مي دارد: «وكيل بايد در تصرفات و اقدامات خود مصلحت موكل را مراعات نمايد و از آنچه كه موكل بالصراحه به او اختيار داده يا برحسب قرائن و عرف و عادت داخل اختيار اوست، تجاوز نكند».

ماده 41 قانون وكالت، همسو با ماده 666 ق.م. و بند 3 ماده 82 آيين نامه لايحه قانوني استقلال كانون وكلاي دادگستري، بنوعي ضمانت اجراي عدم رعايت مصلحت موكل را مدنظر قرار داده، مقرر مي دارد: «در صورتي كه خيانت وكيل نسبت به موكل ثابت شود از قبيل آن كه وكيل با طرف موكل ساخته و بالنتيجه حق موكل را تضييع نمايد به محروميت ابدي از شغل وكالت محكوم خواهد شد و موكل مي تواند خسارت وارده بر خود را از او مطالبه نمايد».

تعهد وكيل به حفظ اسرار موكل

ماده 30 قانون وكالت مقرر مي دارد: «وكيل بايد اسراري را كه به واسطه وكالت از طرف موكل مطلع شده و همچنين اسرار مربوطه به حيثيات و شرافت و اعتبارات موكل را حفظ نمايد».

ماده 81 آيين نامه لايحه قانوني استقلال كانون وكلاي دادگستري در مقام بيان ضمانت اجرايي عدم رعايت تعهد مذكور، وكيلي را كه به واسطه وكالت از اسرار موكل مطلع شده و آن را افشا نمايد، قابل تعقيب و مشمول مجازات انتظامي دانسته است؛ اعم از اين كه اسرار مزبور مربوط به امر وكالت باشد يا مربوط به شرافت و حيثيت و اعتبار موكل.

قابل ذكر است، اقامه دعوي عليه وكيلي كه اسرار موكل خويش را فاش ساخته است، صرفاً مستند به حكم قانوني مذكور نيست، بلكه به نوبه خود از جهات ديگري نيز قابل تعقيب مدني و كيفري مي باشد؛ همچنان كه ماده 89 آيين نامه ذكر شده بصراحت بيان مي دارد: «تعقيب انتظامي، مانع تعقيب مدني يا كيفري نيست».

بنابراين علاوه بر اين كه وكيل از لحاظ اخلاقي ملزم به حفظ اسرار موكل است، از لحاظ حقوقي نيز موظف به رعايت اين امر بوده، در صورت تخلف، مجازات مي شود.

تعهد وکیل به تقدیم حساب دوران وکالت و استرداد اموال و اسناد موکل

با عنایت به این که وکیل به نیابت از موکل خویش عمل می کند، کلیه اقدامات مالی و معاملاتی را که طی دوران وکالت خویش انجام می دهد، منتسب به موکل بوده به استناد نص ماده 668 ق.م. پس از خاتمه این دوران موظف است با وی تصفیه حساب کرده، آنچه را که بعنوان جانشینی او دریافت کرده است، به وی مسترد نماید؛

البته روشن است که موکل می تواند در صورت تمایل وکیل را بطور کلی از دادن صورت حساب معاف کند.زمان حسابرسی و تصفیه حساب غالباً پس از پایان دوره وکالت یا انحلال آن است؛ لیکن در مواردی ممکن است به مقتضای طبیعت عمل مورد وکالت، موعدی قبل از آن متعارف باشد، که در این صورت مطابق «عرف» رفتار خواهد شد؛

مانند وکالت مطلق در اخذ مطالبات موکل، که وکیل به حسب اقتضای اطلاق وکالت، موظف است هر مبلغی را که از بدهکاران دریافت کرده، به موکل عودت دهد و حق ندارد مطالبات وصول شده را تا پایان دوره وکالت نزد خود نگه دارد.

رضا زیرک باش ، وکیل پایه یک دادگستری و مشاور حقوقی (در اصفهان)